به گزارش ویژه نامه ضیافت مشرق، «رضا اسماعيلي» روز دوشنبه در گفت وگو با ايرنا در مورد ماه رمضان و تاثير آن در ادبيات فارسي و ديدگاه شاعران در مورد آن گفت : با بررسي در تاريخ ادبيات فارسي از زمان رودكي تا كنون شاعران زيادي به موضوع ماه مبارك رمضان ، ليالي قدر و شهادت حضرت امير مومنان (ع) پرداخته اند .

وي افزود : از شاعراني كه به موضوع رمضان پرداخته است حكيم ابوالقاسم فردوسي بوده و به عنوان يك شاعر حماسه سرا به آموزه هاي ديني و مباحث مرتبط با اين ماه توجه ويژه داشته است و در بيتي مي فرمايد :

همان بر دل هر كسي بوده دوست
نماز شب و روزه آيين اوست

اسماعيلي توضيح داد : از ديگر شاعراني كه به موضوع رمضان پرداخته اند مي توان به ناصر خسرو اشاره كرد ، او در اشعارش معتقد است كه بايد به بصيرت روزه داري توجه كرد و به صرف نياشاميدن و نخوردن نمي توان روزه داري كرد.

اين شاعر معاصر، مولانا را از ديگر شاعراني مي داند كه در زمينه رمضان اشعار زيادي سروده است كه به «رمضانيه» معروف است :

اين دهان بستي دهاني باز شد
تا خورنده لقمه هاي راز شد
چند خوردي چرب و شيرين از طعام
امتحان كن چند روزي در صيام

وي گفت : مولانا در اين شعر بر تزكيه نفس و دوري از گناه و تقوا پيشگي تاكيد دارد.

به گفته اين پژوهشگر معاصر ، يكي ديگر از موضوعاتي كه شاعران بدان توجه داشته اند بحث استقبال از رمضان است كه بيشتر شعرا در سروده هاي خود از آمدن آن ابراز خوشنودي كرده اند .
مولانا در يكي اشعار خود در استقبال از رمضان مي گويد:

آمد رمضان و عيد باماست
قفل آمد و آن كليد باماست

اسماعيلي تامل در فلسفه روزه داري و حكمت آن را يكي از نكات مورد توجه شاعران پارسي زبان عنوان كرد و گفت : توجه به افطار و سحر ، آداب روزه داري و افطار ، مدح و منقبت حضرت علي (ع) و ليالي قدر از ديگر مباحث زير مجموعه هاي اشعار رمضانيه است .

اين منتقد شعر گفت : وداع با رمضان ، تاثر و ابراز ناراحتي و مرحوم شدن از بركات اين ماه و حسرت از پايان آن از ديگر مباحثي است كه شاعران بدان توجه داشته اند .

* حافظ به رمضان نگاهي رندانه و ناقدانه داشته است
وي نگاه حافظ به ماه رمضان را متفاوت از ديگر شعرا دانست و گفت: اين غزلسراي مشهور زبان فارسي نگاهي رندانه و ناقدانه به ماه رمضان داشته است ، حافظ به اين بهانه به نقد مسلماني مردم دوره خود پرداخته است و نحوه سلوك ديني و معنوي را مورد سوال قرار مي دهد .

اسماعيلي گفت : ۶ غزل با موضوع رمضان در اشعار حافظ ديده مي شود كه ۴ عزل در خصوص عيد فطر و استقبال از آن و ۲ سروده با موضوع كلي رمضان است ،اگر چه در پاره اي از اشعار احساس مي شود شاعر رمضان گريز است اما در بطن سروده توجه به باطن دين و پرهيز از ظاهر فريبي و پرداختن به ظواهر تاكيد شده است چنانكه مي فرمايد :

روزه يكسو شد و عيد آمد و دل ها برخاست
مي ز خمخانه بجوش آمد و مي بايد خواست

حافظ در اشعارش با زهد فروشي و مسلماني همراه با ريا كاري مخالف بوده و به گونه اي با اين نوع مسلماني در ستيز است .

وي تصريح كرد : اگر در اين اشعار به درستي تامل كنيم در مي يابيم كه بحث رمضان گريزي و رمضان ستيزي مطرح نيست ، بلكه نكته مورد تاكيد حافظ و شعرايي از اين دست اين است كه با روزه گرفتن بايد بندگي و به باطن دين توجه كرد و تنها در ظواهر دين متوقف نشد و آن را دستاويزي براي مردم فريبي و نفاق قرار نداد .

اسماعيلي گفت: حافظ از شاعراني است كه در قالب يك دين شناس بصير و با آگاهي به نقد عالمانه مسلماني مردم زمانه خود پرداخته و تنها هدفش اصلاح گري بوده است .

* برخي شاعران رمضان گزيز بودند
خالق «حنجره سرخ » به برخي شاعران رمضان گريز و رمضان ستيز در تاريخ ادبيات فارسي اشاره كرد و گفت : شاعران همچون فرخي سيستاني و منوچهر دامغاني به دليل مدح پادشاهان زمان خود و درباري بودن از موضع مسلمان شناسنامه اي به نقد عاميانه احكام ديني پرداخته اند و برخلاف حافظ نوعي رمضان ستيزي و رمضان گريزي در اشعار آنها هويداست.

وي تاكيد كرد : اشعاري با مضمون رمضان ستيزي در ادبيات فارسي محدودند و بيشتر شاعران از رمضان استقبال كرده و بندگي حضرت حق را لبيك گفته اند.